Inclusiviteit, multiculturaliteit
in: Verder met kwartiermaken. Naar de verwelkoming van verschil. Kal, Post, Wilken (red.)
Kwartiermaken draait erom dat in de samenleving werkelijk ruimte wordt gemaakt voor mensen met handicaps of beperkingen die (deels) buiten het maatschappelijke leven staan, zodat zij (weer) deel kunnen nemen aan maatschappelijke processen die voor andere burgers vanzelfsprekend zijn. Het gaat kwartiermakers, in de woorden van Doortje Kal en Jet Vesseur, “om het bevorderen van een maatschappelijk klimaat waarin (meer) mogelijkheden ontstaan op volwaardig burgerschap voor mensen die
met mechanismen van uitsluiting kampen. Kwartiermakers werken aan gastvrijheid.” (Kal & Vesseur, 2003, p.19) Het doel ervan kan niet korter worden samengevat dan Kal en Vesseur deden in de titel van hun boekje: ‘Dat het gewoon is dat we er zijn’.
Er wordt de laatste jaren veel over participatie gezegd en geschreven, net
als over inclusie. Veelal wordt ongeveer hetzelfde beoogd, namelijk dat mensen met beperkingen aan alle domeinen van het samenleven kunnen deelnemen als volwaardige burgers. (...) Maar misschien denken we wel te weinig na over welk doel participatie en inclusie eigenlijk dienen. En staan we te weinig stil bij wat er voor nodig is. (Daarover gaat dit artikel.)
Hoe kan het werken aan ruimte voor anders-zijn uitsluiting tegengaan?
Het lijkt erop dat jongere Nederlanders met een Marokkaanse of Turkse achtergrond in toenemende mate het gevoel hebben dat ze nooit onderdeel van de Nederlandse samenleving zullen worden. Tegelijkertijd worden de sociale vangnetten waarop hun ouders een beroep konden doen steeds brozer. Dat vertaalt zich volgens sommigen in een hoog percentage aan depressies en psychoses in deze groep.Het gaat er niet om het hebben van psychische problemen als louter politiek probleem te zien. Het gaat er wel om de politieke aspecten ervan onder ogen te zien. Wat kan onderzoek naar culturele identiteit, die zo'n duidelijke rol speelt bij deze groep ons leren over hoe uitsluiting werkt, en wat er voor nodig is om de mogelijkheden die onze samenleving biedt, toegankelijker te maken? Hoe kan de samenleving voor meer mensen een plaats zijn waar je je thuis voelt en hoe kunnen kwartiermakers voor het stimuleren van een toleranter cultureel klimaat van betekenis zijn?
Overwegingen bij een onderzoek naar ervaringen van Marokkaanse jongen mannen met uitsluiting
Voor jonge immigranten van de tweede generatie is de langdurige, subjectieve, ervaring een ‘buitenstaander’ of ‘verliezer’ te zijn (Selten 2012) in het land waar je bent geboren, vernederend. Dit verhoogt het risico op het krijgen van een psychotische aandoening. Vergeleken met autochtone jongeren is dat risico tot negen keer zo hoog (Veling e.a.2006). Hoe ziet die subjectieve ervaring van ‘buitenstaander’ of ‘verliezer’ er uit? Dat was de vraag die vier studenten van de Hogeschool Utrecht (HU) (El Arbaji e.a. 2012) zich stelden in het onderzoek, dat zij in 2013 uitvoerden in opdracht van het Steunpunt GGZ Utrecht en het Lectoraat Kwartiermaken. De onderzoekers bevroegen 16 Marokkaanse jonge mannen, acht HBO afgestudeerden en acht vroegtijdige schoolverlaters, op hun
ervaringen met uitsluiting. Dit artikel verscheen najaar 2013 ook in de Republiekallochtonie.nl en in december 2013 in 'Verder met Kwartiermaken - naar de verwelkoming van verschil' (red. Kal, Post, Wilken, uitg. Tobi Vroegh). Zie daarin ook het verslag van de vijfde kritische dialoog: Uitsluiting maakt ziek.
Lees meer
Bespreking 'Onder de mensen?' van Jan Willem Duyvendak en Loes Verplancke in Deviant 66, 2010
Loes verplancke en Jan Willem Duyvendak onderzochten de effecten van het beleid gericht op vermaatschappelijking van de zorg. Zij hielden daartoe 67 interviews. Daaruit blijkt dat de betrokkenen vinden dat ze nu beter af zijn dan vroeger, maar ze zijn helaas nog niet echt 'onder de mensen' . Een weinig verrassende conclusie, meent de recensent die het onderzoek plaatst in de context van kwartiermaken en werken aan inclusie.
Over de ontmoeting tussen mensen met en zonder verstandelijke beperking
Veel mensen met een verstandelijke beperking of met psychiatrische achtergrond hebben de instituten, de geografisch gesitueerde symbolen van hun uitsluiting, verlaten. Maar gaan zij op de andere plaatsen - midden in de 'gewone' samenleving andere mensen ook echt ontmoeten? Verbinden die anderen zich met hen en trekken zij samen op? In wat voor ‘ruimte’ gebeurt dat, wat is daarvoor nodig en wat betekent dat voor de samenleving als geheel? Deze beschouwing over processen van deïnstitutionalisering en inclusie gaat uit van filosofische reflecties en loopt uit op een politieke kritiek van de normaliteit.
