HOUD AFSTAND RAAK ME AAN - Paul Verhaeghe
essay juni 2020 De Bezige Bij
Geplaatst: 1 okt 2020 Paul Verhaeghe betoogt dat we de coronacrisis aan moeten grijpen om andere keuzes te maken. Ongebreidelde groei is niet langer verdedigbaar. Welke kant willen we op met de economie, hoe moeten we ons verhouden tot elkaar en tot het milieu? En welk effect heeft dit 'nieuwe normaal' op ons welbevinden? Verhaeghe weet maatschappij en individu ontegensprekelijk met elkaar in verband te brengen om te eindigen met de vragen: wat mogen we hopen en wat moeten we doen?
Als leidraad voor dit essay koos Verhaeghe de drie vragen van Immanuel Kant: Wat kunnen we weten, wat mogen we hopen, wat moeten we doen, om er zelf nog aan toe te voegen: Wat moeten we vrezen? Volgens Verhaeghe hebben we alle reden tot angst. Echter, andere redenen dan we op het eerste gezicht denken. Er zijn twee reusachtige problemen die wij veroorzaakt hebben, zijnde verdwijning van de biodiversiteit en de klimaatverandering. We weten al veel. Hoog tijd om onze kennis serieus te nemen.
We combineren de hoogste cijfers voor 'geluk' met de hoogste cijfers voor depressie. Reeds voor de pandemie was de noodzaak van verandering voelbaar - sociaal, ecologisch, politiek en dus economisch.
Wat mogen we hopen? Hoop gaat in tegen de angstige verwachtingen van de pessimist. Pessimisme is zeker van zichzelf: het is erg en het wordt alleen maar erger. Hoop is onzeker, maar verwacht verbetering. Hoop brengt engagement met zich mee - een veel mooier woord dan investering - en houdt een belofte in van een betere wereld. Verhaeghe pleit onder aanhaling van gerenommeerde economen en filosofen voor drastische arbeidstijdverkorting en daarmee voor een herverdeling van werk en het voorzien van een basisinkomen. Een maatschappij met een beperkte ongelijkheid doet het op cruciale vlakken stukken beter. Hoop op een samen-leving.
Wat moeten we doen? In de paragraaf 'Kiezen voor het juiste midden' beschouwt Verhaeghe het als de grootste paradox van onze tijd: nooit, echt nooit in de geschiedenis hebben zoveel mensen in het Westen het op materieel vlak zo goed gehad. En nog nooit waren de cijfers voor psychofarmacagebruik zo hoog. Hij wijt dit aan de ver doorgedreven individualisering op grond waarvan alle verantwoordelijkheid bij het individu wordt gelegd. (Om vervolgens preciezer te nuanceren.)
Uiteindelijk is Verhaeghe (met Aristoteles) uit op rechtvaardigheid.
De paragraaf 'Een verbouwing van de maatschappij begint bij het begin' brengt Verhaeghe bij het belangrijkste luik van de maatschappelijke verbouwing: onderwijs en opvoeding. De sleutel voor een goede samenleving ligt daar.
www.dewereldmorgen.be/artikel/2020/08/03/paul-verhaeghe-houd-afstand-raak-me-aan/