Kwartiermaken

“Welke afkomst je hebt, zegt mij helemaal niets.” - Huub Beijers & Saïda el Arbaji

Overwegingen bij een onderzoek naar ervaringen van Marokkaanse jongen mannen met uitsluiting

Voor jonge immigranten van de tweede generatie is de langdurige, subjectieve, ervaring een ‘buitenstaander’ of ‘verliezer’ te zijn (Selten 2012) in het land waar je bent geboren, vernederend. Dit verhoogt het risico op het krijgen van een psychotische aandoening. Vergeleken met autochtone jongeren is dat risico tot negen keer zo hoog (Veling e.a.2006). Hoe ziet die subjectieve ervaring van ‘buitenstaander’ of ‘verliezer’ er uit? Dat was de vraag die vier studenten van de Hogeschool Utrecht (HU) (El Arbaji e.a. 2012) zich stelden in het onderzoek, dat zij in 2013 uitvoerden in opdracht van het Steunpunt GGZ Utrecht en het Lectoraat Kwartiermaken. De onderzoekers bevroegen 16 Marokkaanse jonge mannen, acht HBO afgestudeerden en acht vroegtijdige schoolverlaters, op hun ervaringen met uitsluiting. Dit artikel verscheen najaar 2013 ook in de Republiekallochtonie.nl en in december 2013 in 'Verder met Kwartiermaken - naar de verwelkoming van verschil' (red. Kal, Post, Wilken, uitg. Tobi Vroegh). Zie daarin ook het verslag van de vijfde kritische dialoog: Uitsluiting maakt ziek.

Uitsluiting maakt ziek De resultaten die Saïda el Arbaji, Mourad Riouech, Jamila Laghrib en Oumaima el Abassi in hun onderzoek op tafel leggen, zijn prikkelend. Wat ons zorgen zou moeten baren is de heftigheid van de emoties van de betrokken jongeren. De onderzoekers verpakken die weliswaar in nette onderzoekstaal, maar de lading valt tussen de regels door te lezen, als er gesproken wordt van ‘woede’ en ‘grote frustratie’ en over ‘mijn hart wordt uit mijn lijf gerukt’. Het zijn reacties op de verscheurende eisen die worden gesteld vanuit de dominante samenleving. Het gebrek aan aansluiting kan leiden tot explosieve situaties.
De subjectieve ervaring van een ‘buitenstaander’ of ‘verliezer’ te zijn, is, zoals Selten (2012) stelt, de cruciale factor in het ontwikkelen van ernstige psychiatrische problematiek. Het onderzoek van El Arbaji en haar collega’s biedt onderbouwing voor de stelling dat die explosieve situaties zich ook tegen de jongeren zelf keren, oftewel dat ze in ziekmakende sociale omstandigheden leven. Uitsluiting maakt ziek.
Kwartiermaken wil werken aan een gastvrije samenleving voor mensen met psychiatrische problematiek, of anderen die met uitsluiting kampen. Teveel nog denken we en werken we in de geestelijke gezondheidszorg vanuit de waarden van de dominante samenleving terwijl we inmiddels leven in een maatschappelijke omgeving die wordt gekenmerkt door verschuiving van economische macht, internationalisering en hyperdiversiteit. Het initiatief van het Lectoraat Kwartiermaken van de HU om expliciet ruimte te creëren voor migrantengemeenschappen verdient lof en navolging. Dit onderzoek van El Arbaji e.a. voedt het inzicht in de verbinding tussen de gastvrijheid van de samenleving en het ontstaan van psychiatrische problematiek. Het maakt duidelijk dat kwartiermaken er niet alleen om gaat om mensen met psychiatrische problematiek een plek te gunnen in de samenleving en hun kwetsbaarheden te omarmen als integraal deel van het leven, maar ook om het ontstaan van die problemen te voorkomen.

Terug naar publicaties