Handboek Kwartiermaken - Peter Dierinck
De vermaatschappelijking van de geestelijke gezondheidszorg - Witsand Uitgevers, 2020
Van overheidswege werd Peter Dierinck een jaar in de gelegenheid gesteld Vlaanderen enthousiast te maken voor kwartiermaken als 'een sensibiliserend concept'; dit Handboek is een van de resultaten. Wouter Beke, sinds oktober 2019 Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid, Gezin en Armoedebstrijding schreef een Voorwoord. Beke schrijft: Kwartiermaken gaat uit van een nieuwe kijk op geestelijke gezondheid en dat is anno 2020 een belangrijke meerwaarde voor onze aanpak. Het mentale welzijn van onze bevolking is een van de grootste uitdagingen van de 21ste eeuw. Al vele decennia zien we onze materiële welvaart toenemen, maar we worden er niet altijd gelukkiger van. Kwartiermakers erkennen de belangrijke rol die de samenleving speelt en proberen de omgeving rond de kwetsbare mens te veranderen - door het lokale weefsel te versterken, te zorgen voor meer gastvrije plekken en verbindingen te creëren. Beke bedankt Peter Dierinck voor zijn mooie werk. Hij bedankt ook alle mensen die met dit boek mee willen werken aan een betere wereld voor kwetsbare mensen. Zie bij Nieuws op deze site de boeiende registratie van de aanbieding van het Handboek.
<a href="witsand.be/product/handboek-kwartiermaken/">witsand.be/product/handboek-kwartiermaken/</a>
Voorwoord Doortje Kal
In zijn bijdrage aan de bundel waarmee ik afscheid nam van Hogeschool Utrecht als bijzonder lector kwartiermaken schreef Peter Dierinck dat ik erin slaagde mijn (filosofische) ideeën rond kwartiermaken haarfijn, bijna wiskundig te formuleren.
Voorliggend handboek is misschien het omgekeerde. Dierinck slaagt erin een handboek te schrijven door verhalen te vertellen. Wie zich mee laat slepen in zijn vertellingen weet daarna wat hem of haar te doen staat.
In zijn verhalen staan de mensen om wie het gaat centraal; dat zijn de mensen met een psychische kwetsbaarheid, maar ook hun naasten, buren en al diegenen die een betekenisvolle rol kunnen vervullen bij een gastvrije ontvangst van hen die zo vaak met uitsluiting te maken hebben. De inzet van dit boek is zowel de mensen met een psychische kwetsbaarheid te ondersteunen in hun herstelproces als omstanders te stimuleren tot blijvende betrokkenheid - ook als het soms moeilijk wordt. Dierinck zelf speelt daarin voorbeeldig de rol van kwartiermakende hulpverlener.
Hij demonstreert overtuigend dat psychische kwetsbaarheid niet exclusief het terrein is en moet zijn van deskundigen.
Als geen ander verheldert Peter Dierinck hoe herstel en kwartiermaken met elkaar verbonden zijn. Het een kan niet zonder het ander. Herstel is iets anders dan genezen van een psychiatrische ziekte. Herstel vraagt om een samenleving die kansen biedt aan hen die in een kwetsbare positie verkeren. Kwartiermaken is niets anders dan de vraag van degene die lijdt te achterhalen en op grond van zijn/haar wens waar en hoe mee te doen aan de samenleving die samenleving samen met de betrokkene om te ploegen. Kwartiermakers zijn wegbereiders.
De kwartiermakend hulpverlener is een hoopverlener. Hij/zij ondersteunt mensen in hun herstelproces. Mensen met psychische kwetsbaarheid zijn niet gedoemd als psychiatrisch patiënt door het leven te gaan. Ze worden geholpen nieuwe mogelijkheden te ontdekken en te benutten, niet alleen maar soms ook als ervaringsdeskundigen, ervaringswerkers, buddy's die anderen weer op weg helpen de onherbergzame wereld toegankelijker te maken.
De basishouding van kwartiermaker Dierinck is er een van respect voor de ervaring van degene die wordt ondersteund en begeleid, maar daarnaast net zo hard een van respect voor de ervaring van de omgeving. Daarbij heeft de kwartiermaker oog voor strijdigheid, het lijden waarvoor geen taal beschikbaar is.
Wat is en niet kan zijn doet pijn, zegt Akkermans (in Boumans en Baart, 2013) kort en krachtig.
Dierinck laat zien hoe het helpt om kwetsbaarheid in de publieke ruimte aanwezig te stellen.
Dat kan bijvoorbeeld met een gedichtenparcours - waardoor het anderszijn en de ermee verbonden uitsluiting bespreekbaar worden gemaakt; een expositie in de bibliotheek, of een mensenbieb waar mensen met psychische kwetsbaarheid zelf een 'mensenboek' vormen dat geleend en 'gelezen' kan worden. Het gaat er niet om dat de lezer(es) zich daarbij verliest in de misschien als vreemd ervaren ander. Wel kan deze ontmoeting verhelderen hoe onderdrukkend assimilatie, aanpassing aan de normaliteit kan uitwerken.
De fijngevoelige verhalen in dit boek verteld zijn evenzovele uitnodigingen aan hulpverleners, mensen met psychische kwetsbaarheid, professionals van zeer uiteenlopende aard (denk ook aan gezondheidscentra, woningcorporaties, welzijnsorganisaties, politie, kerken en moskeeën) en vrijwilligers om te werken aan inclusie. Daarbij blijft de economie niet buiten beschouwing: de tientallen gastvrije handelaars/solidaire middenstanders in o.a. Gent geven met Enchanté het goede voorbeeld, maar ook projecten als Letsvlaanderen laten een glimp zien van een ook vaak duurzame inclusieve economie.
Dierinck houdt een pleidooi voor een houding van verwachtingsvolle verwondering. Verwondering brengt je in beweging, stelt je open voor de ander en laat je raken door de ander en het andere in de ander.
Dierinck koppelt het zoeken naar theorie aan het vormgeven van lokale praktijken.
Hij leeft kwartiermaken voor en schuwt niet te benoemen wat met herstel en kwartiermaken in het geding is: een ongereserveerde gastvrijheid met ruimte voor andersheid.
De kwartiermaker - zo stelt Dierinck heeft iets van virtuositeit, van bravoure, iets moeilijks doen en doen alsof het makkelijk lijkt. Dit handboek laat dat zien.
Jenny Boumans en Ingrid Baart (2013) Het gewone en het bijzondere. Een onderzoek naar ervaringskennis van succesvolle zorgmijders. Trimbos.